Bromfietsen brengen groene stroom naar Benin

Hoe verlos je een straatarm land van een hardnekkige verslaving? Een verslaving aan smerige, illegale benzine? De vraag rijst in Benin, in West-Afrika. De economie staat er zo goed als stil. Alleen de luchtvervuiling en het aantal verkeersslachtoffers lijken te groeien. De Belgische onderneming African Drive wil er een energie-omwenteling tot stand brengen, en krijgt daarvoor steun van de Business Partnership Facility, beheerd door de Koning Boudewijnstichting.

Benin hangt aan een infuus. Uit buurland Nigeria brengen smokkelaars massaal gestolen ruwe olie binnen. Die wordt ter plaatse gekraakt tot diesel en benzine. In open lucht en in ronduit gevaarlijke omstandigheden. Zelfs het vervoer is knettergek. Jonge mannen rijden rond met 700 liter explosieve vracht op hun gammele bromfiets. De gevolgen voor het milieu zijn navenant. Zware metalen en andere schadelijke stoffen gaan zomaar de lucht, de bodem en het water in. Tachtig procent van de brandstof in Benin zou van dergelijke activiteiten afkomstig zijn.

Economisch gezien staat Benin stil. Veel mensen kennen niks anders dan informele en illegale handel, zeker ook in brandstof. Hun levensonderhoud hangt ervan af. Telkens Nigeria het smokkelen moeilijker maakt, vallen hele delen van het land gewoon stil. African Drive wil de vicieuze cirkel doorbreken. Voor zijn pilootproject krijgt het de steun van de Business Partnership Facility, beheerd door de Koning Boudewijnstichting.

“Als wij de toegang tot elektriciteit kunnen verbeteren via elektrisch rijden, dan slaan we twee vliegen in een klap. Dan doen we aan welvaartscreatie én maken we de luchtkwaliteit veel beter.”

Jonas Van Eyck, African Drive

Het bedrijf African Drive is opgericht door enkele Belgische ondernemers onder wie Fried Vancraen, de CEO van Materialise. Zij willen de vicieuze cirkel doorbreken. “Wij geloven in oplossingen door het oprichten van rendabele bedrijven. Wij geven een voorzet, maar het doel is steeds om de bedrijven in Benin volledig zelfstandig te laten worden.” Alles begon toen Materialise op inleefreis naar Benin ging en er educatieve zomerkampen ging organiseren”, vertelt Jonas Van Eyck van African Drive. “Die zomerkampen zijn écht bijzonder. Bij de start hebben sommige deelnemers nog nooit een computer gezien. Een paar weken later geven ze een PowerPointpresentatie over een project dat ze hebben bedacht. Het doel is dubbel. We selecteren beloftevolle jongeren die op onze kosten studeren, op voorwaarde dat ze nadien in hun land gaan werken. Maar soms komen er ook goeie ideeën uit. Zoals Baobab Express. Dat ontstond in 2013 en heeft het openbaar vervoer in Benin danig op zijn kop gezet.”

“Het openbaar vervoer was totaal ontoereikend. Niemand kon voorspellen wanneer er een busje zou voorbijkomen. Ze waren vaak overladen en gevaarlijk. Het hele noorden van Benin had zelfs geen openbaar vervoer”, vertelt Jonas Van Eyck. “Baobab Express zet sterk in op tijdig en veilig transport. Het is winstgevend en het is nu al de grootste busmaatschappij van het land. Het management en het team zijn volledig lokaal. En het is een heel sterk merk. De slogan ‘Bouger et gagner ensemble, c’est bon!’ is een eigen leven gaan leiden. De chauffeurs zijn ‘bougeurs’ geworden. En de ticketverkopers ‘gagneurs’. Heel Benin spreekt daarover. Heel veel mensen willen ‘bougeur’ of ‘gagneur’ worden. Het basisidee was: degelijk en betaalbaar openbaar vervoer voor iederéén. En dat lukt. Baobab Express speelde in op een sociale en economische nood. Met een superieure service en alle aandacht voor de klant. De andere maatschappijen hebben moeite om te volgen, en beter nog: we zien dat hun niveau noodgedwongen mee toeneemt. We stellen nu een team van 230 lokale jonge medewerkers tewerk, opgevolgd door een team van ervaren Belgische coaches onder leiding van Chris Van Assche, CEO van African Drive.

Kritisch en overtuigend in de markt staan, loont dus. En dat moet nu opnieuw gebeuren om die waanzinnige benzinehandel te stoppen. De naam is er al: Baobab Energie. De uitdaging is groot, maar de ambitie is prachtig.

Batterijen

Nu volgt de strijd met de luchtverontreiniging. “We willen bromfietsen introduceren op batterijen”, vertelt Jonas Van Eyck. “Die kunnen letterlijk elektriciteit verspreiden in het land. Met een bromfiets op batterij kan je rijden, maar je kan er ook een huishoudtoestel aanhangen. En als je een zonnepaneel hebt, kan je stroom verhandelen in plaats van illegale benzine. De mogelijkheden zijn enorm. Op het platteland heeft vandaag maar 11 procent van de gezinnen stroom, in de steden iets meer dan de helft.”

Het moment is ideaal. De kostprijs van batterijen daalt erg snel. “We naderen het omschakelpunt waarbij elektrisch rijden voordeliger wordt dan rijden op gesmokkelde benzine”, zegt Jonas Van Eyck. “Onze eerste target is de middenklasse: zij hebben de mogelijkheden om hierin mee te stappen. Maar op een bepaald moment komt het ten goede aan iedereen. Net zoals bij de bussen. Alle toegevoegde waarde van de opgewekte energie zal in het land blijven, in tegenstelling tot de benzinetrafiek. Hier vloeit al het geld het land uit.”

“Als wij de toegang tot elektriciteit kunnen verbeteren via elektrisch rijden, dan slaan we twee vliegen in een klap. Dan doen we aan welvaartscreatie én maken we de luchtkwaliteit veel beter. De lucht van de kleine ring in Brussel is schoner dan eender waar in Benin. Een gigantisch probleem. Naar schatting sterven elk jaar 200 mensen op 100.000 aan de gevolgen van luchtverontreiniging.”

De ideale motorfiets

Alles staat en valt met de introductie van de nieuwe motorfietsen op batterijen. “Mensen moeten ze als een verbetering aanvoelen. Ze moeten er alles mee kunnen dat ze nu al doen: mensen en lading vervoeren. Maar ze zullen veiliger, gezonder en minder lawaaierig zijn. De jongste twee jaar heeft African Drive aan enkele prototypes gewerkt. “De volgende stap is een echt pilootproject, met 20 gebruikers. Kijken of het aanslaat bij de mensen én de overheid. Bij Baobab Express was de overheid enthousiast en dat heeft ons zeker geholpen…”

Jonas Van Eyck voelt zich goed omringd. “African Drive staat in voor de financiën en de kennis van Benin. Voor het design van de motorfietsen werken we samen met de KULeuven en voor de batterijen met het Leuvense toptechnologiebedrijf IMEC. We hebben partners voor de zonnepanelen, voor het mobiele betaalverkeer en het digitale platform dat alles aanstuurt. We werken ook met een lokaal investeringsfonds en we zijn natuurlijk érg blij met de erkenning van de Koning Boudewijnstichting. Dat geeft vertrouwen. Maar meer partners en meer knowhow zijn nog steeds welkom.”

Het pilootproject eist nu alle aandacht op. Maar in 2024 hoopt African Drive écht een revolutie te ontketenen in Benin. “We willen het volledige management, de productie en het onderhoud van de motorfietsen lokaal organiseren”, zegt Jonas Van Eyck. “Een duurzaam businessmodel dat welvaart creëert en iedereen ten goede komt, is onze droom. Om zoiets te bereiken, moet je soms creatief en ontwrichtend durven denken.”

African Drive

Het project van African Drive wordt ge-cofinancierd door de Business Partnership Facility (BPF), een financieringsinstrument gecreëerd door het Directoraat-Generaal voor Ontwikkelingssamenwerking van het Belgische ministerie van Buitenlandse Zaken (DGD) in 2018. Het wordt beheerd door de Koning Boudewijnstichting. Hiermee geven de ondertekenaars van het Belgian SDG Charter for Development uitvoering aan hun engagement om bij te dragen aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van de VN (SDG’s).