Armoede vaarwel zeggen

Met naar schatting 80% van de bevolking onder de armoededrempel is Burundi een van de armste landen ter wereld. Het is zelfs het land met het hoogste percentage van de bevolking dat aan ondervoeding lijdt volgens de rangschikking van de Global Hunger Index.

ADISCO, dat sinds 2011 de belangrijkste partner is van de Stichting in Burundi, brengt daar verandering in door mensen, gezinnen en gemeenschappen te helpen om aan de armoede te ontsnappen. De hulpprogramma’s die sinds het einde van de burgeroorlog in Burundi zijn opgezet lopen het risico dat ze op de lange termijn perverse effecten sorteren en dat ze door hun kosteloosheid de passiviteit van de lokale bevolking bestendigen.

ADISCO (Appui au Développement intégral et à la Solidarité sur les Collines) huldigt een visie die daar diametraal tegenover staat. De organisatie is in 2006 opgericht door Burundese mensen op kaderniveau die hadden beslist naar hun land terug te komen om er het herstel van de vrede te ondersteunen. ADISCO wil de eigen krachten van de Burundese landbouwers en landbouwsters aanspreken om hun autonomie te vergroten en samen met hen werkbare economische modellen op te bouwen. Doel is het mogelijk maken van solidaire, welvarende en waardige collines.


“ADISCO wil mensen bevrijden van het gevoel dat ze veroordeeld zijn tot een leven in armoede.”

Deogratias Niyonkuru, Stichter van ADISCO


“ADISCO vertrekt van het idee dat armoede stamt uit het verlies aan zelfvertrouwen, wat op zijn beurt voeding geeft aan een gevoel van fatalisme en berusting,” aldus Deogratias Niyonkuru. Hij is secretaris-generaal van de vereniging en is, behalve één van de stichters, ook de belangrijkste inspirator. Om de energie bij mensen vrij te maken zet ADISCO in op ‘gist’-figuren: mannen en vrouwen die representatief zijn voor hun gemeenschap en die daar ook erkend worden, niet zozeer om hun puur technische expertise als wel om de menselijke waarden die zij belichamen. Deze referentiepersonen volgen eerst een opleiding en vormen vervolgens groepen van mensen rond zich die zich richten op zelfpromotie en solidariteit (in het Kirundi: IGG’s). Vanuit deze kernen ontstaan diverse projecten die zowel individueel als van de gemeenschap zijn.

Om welke projecten gaat het? Tegen de tendens in van de exclusiviteit die de grote ontwikkelingsagentschappen naar voren schuiven, helpt ADISCO de bevolking in de Burundese collines bij het ontwikkelen van geïntegreerde familiebedrijfjes. Dat type landbouw is meer geschikt voor de kleine boeren in Afrika, vooral voor de boeren in overbevolkte streken en voor hen die de kwetsbare gronden in het bergachtige deel van Afrika bewerken. Door geïntegreerde landbouw wordt het risico op afhankelijkheid van klimaat en marktschommelingen en ziektes, ingeperkt. De natuurlijke bronnen worden gerespecteerd en de voedselveiligheid en de inkomsten van de lokale gemeenschappen zijn verzekerd. ADISCO begeleidt deze geïntegreerde bedrijfjes en stimuleert de oprichting van zelfgerunde coöperatieven om de beheerskosten te delen en de positie van de landbouwers te versterken in hun onderhandelingen met de diverse partners. Eind 2014 tellen de 2102 IGG’s 17.100 gezinnen of 97.400 mensen.

Gezien de overexploitatie en de karige gronden is het ook noodzakelijk om het werken buiten de landbouw te promoten. Daarom ondersteunt ADISCO mensen, en vooral dan de jongeren, die projecten opzetten rond ondernemingen met een toegevoegde waarde voor de lokale economie. Doel is dat zij makkelijker toegang krijgen tot vorming en tot de noodzakelijke technische en commerciële informatie.

Het derde grote actiedomein is gezondheid. Door de armoede en de onveiligheid zijn de  omstandigheden waarin de bevolking leeft erg verslechterd, vooral bij de armste klassen. Om deze uitdaging aan te pakken ondersteunt ADISCO de oprichting van ziekenfondsen, waardoor de gezondheidskosten voor de inwoners van de collines een collectieve verantwoordelijkheid worden. De beweging neemt in omvang toe: we tellen vandaag de dag 25 ziekenfondsen, die samen 113.442 mensen bereiken.

Waar komt het geld vandaan? Ook het financiële beleid is één van de originele facetten in de aanpak van ADISCO, zoals Déo Niyonkuru uitlegt: “Wij houden de externe financiering beperkt, omdat we weten dat dit ‘koude’ geld – makkelijk geld dat gemeenschappen zonder inspanningen te leveren toegestopt krijgen – maar zelden tot duurzame ontwikkeling leidt. Al de lokale initiatieven zijn trouwens helemaal autonoom wat de financiën betreft. Zij functioneren dankzij instrumenten waarmee eigen bronnen worden aangesproken: bijdragen voor de ziekenfondsen, sociale aandelen voor de coöperatieven en een systeem van Afrikaanse tontine (maar dan geoptimaliseerd) voor de IGG’s.” Het proces dat uitmondt in de volstrekt autonome werking van coöperatieven en ziekenfondsen kan ondersteuningsmaatregelen noodzakelijk maken voor een periode van vijf tot zes jaar, terwijl de IGG’s van bij hun ontstaan volledig autonoom zijn. Om zijn ondersteuningswerk te kunnen doen kan ADISCO sinds een aantal jaren rekenen op een beperkt aantal trouwe financiële partners in Europa en Canada.

Deze initiatieven zijn ontwikkelingsmodellen die gemakkelijk overdraagbaar zijn omdat ze eenvoudig zijn, omdat ze stevig verankerd zijn in de Afrikaanse cultuur en de lokale knowhow, en omdat ze maar in geringe mate afhankelijk zijn van externe steun. Het is geen toeval dat er in nauwelijks enkele jaren tijd meer dan 2000 IGG’s zijn opgericht in de vier regio’s waar ADISCO prioritair optreedt: Kirimiro, Buyenzi, Mumirwa en Bugesera. Deze bijzonder snelle groei is vaak te danken aan het effect van een eenvoudige olievlek: het model verspreidt zich op een nagenoeg organische manier, onder impuls van drijvende krachten die geen experts-op-afstand zijn, maar mensen die binnen hun eigen gemeenschap erkenning genieten. Elk heeft zijn eigen dynamiek en ritme, afhankelijk van de lokale opportuniteiten.  Wanneer ADISCO deze initiatieven ondersteunt, waakt de organisatie er altijd over dat ze worden bedacht, gedragen en aangedreven door de bevolking zelf, in de eerste plaats door zij die traditioneel uitgesloten zijn van besluitvormingsprocessen: vrouwen, jongeren, kansarmen, minderheden… Men mag hier dan ook spreken van een echt inclusief empowerment.

Omdat de oorzaken van armoede ook gelinkt zijn aan het beleid dat het lokale niveau overstijgt, werkt ADISCO aan netwerking met andere actoren uit de Burundese civil society, om zo meer te kunnen wegen op structurele ontwikkelingen. De organisatie participeert in tal van nationale besluitvormings- en overleginstanties. Daar laat ze de stem van de inwoners van de collines horen. Deze allianties en dit werken aan institutionele versterking werpen vruchten af:  federaties van coöperatieven en ziekenfondsen zijn er reeds in geslaagd het landbouw- en gezondheidsbeleid te beïnvloeden.

Stilaan zal een nieuwe generatie de fakkel moeten overnemen van de Burundese kaders die aan de wieg stonden van ADISCO. Dit overgangsproces wordt actief voorbereid, met name aan de Université Populaire Haguruka, een opleidingscentrum waar verantwoordelijken van coöperatieven en ziekenfondsen hun competenties kunnen verfijnen en waar er nieuwe maatschappelijke leidersfiguren worden opgeleid. De opgedane ervaring wordt ook bijgehouden en aangevuld in publicaties, op de website van de organisatie en in opleidingsmodules.

Tot besluit: ADISCO staat voor een totale verandering van perspectief. Het mobiliseren van lokale middelen komt in de plaats van het uitdelen van een extern manna waarvan men oordeelt dat het beantwoordt aan de behoeften van de ‘begunstigden’; actoren van verandering die in hun eigen gemeenschap worden erkend komen op de voorgrond, eerder dan dat men een beroep doet op al te vaak afstandelijke technische expertise; financiële responsabilisering en autonomie is het streven, en dus niet afhankelijkheid en een afwachtende houding aannemen. In één zin: de landbouwers en landbouwsters nemen hun lot in eigen handen en wachten niet op toevallige externe financiering.

De spectaculaire expansie van dit vernieuwende model is het beste bewijs dat het werkt en dat het is aangepast aan de realiteit op het terrein. Doel is dat op een dag – en die is volgens zijn directeur niet zo veraf – ADISCO zelfs overbodig wordt voor de ontwikkeling van de collines.

ADISCO

Back to Stories

More Stories

2024

“Yeyasso, de Ivoriaanse coöperatie van de hoop”

De cacao- en koffiecoöperatie Yeyasso in de bergen in het westen van Ivoorkust probeert voortdurend de grote trends op de markt een stap voor te blijven.

Read article

2023

Kosmotive : de gezondheid van vrouwen in Rwanda verbeteren

Een grant van BPF heeft een jonge onderneemster in Rwanda een stevige duw in de rug gegeven om de levens van meisjes en vrouwen in het land radicaal te verbeteren door het produceren van milieuvriendelijk, herbruikbaar en hygiënisch maandverband.

Read article

2023

Data verzamelen in de strijd tegen ondervoeding

Een op de twee kinderen in Zuid-Kivu is chronisch ondervoed. Kesho Congo ontwikkelt software om patiëntjes strakker op te volgen en via data-onderzoek oplossingen te vinden voor dit hardnekkige probleem.

Read article

Om op de hoogte te blijven van het nieuws van onze partners en nieuwe projectoproepen

Abonneren op de nieuwsbrief