“Omdat hij duizenden vrouwen die het slachtoffer zijn geweest van seksueel geweld, hun waardigheid heeft teruggegeven dankzij medische verzorging en sociale ondersteuning; voor zijn toewijding en zijn bijdrage tot het uitbouwen van een geïntegreerd systeem van gezondheidszorg in Oost-Congo; en voor zijn diepgaand engagement voor zijn geboorteland waar hij onvermoeibaar opkomt voor vrede in een streek waar terreur en angst de ziel van de maatschappij vernietigen.”
Dr. Denis Mukwege is directeur van het ziekenhuis van Panzi, dat in 1999 werd opgericht in Bukavu, de hoofdstad van de provincie Zuid-Kivu, in de Democratische Republiek Congo (DRC). In deze door oorlog verscheurde regio zijn de laatste 16 jaar naar schatting 5 miljoen mensen om het leven gekomen. Bovendien werden honderdduizenden vrouwen verkracht of brutaal verminkt. Verkrachting, foltering en verminking zijn er schering en inslag, in een omgeving waar rebellentroepen trachten terreur en angst te zaaien om zones die rijk zijn aan mijnrijkdommen in te nemen.
Het ziekenhuis van Panzi is gespecialiseerd in verloskunde, kindergeneeskunde, interne geneeskunde, voedingsleer en algemene en gespecialiseerde chirurgie. 34 artsen werken er, waaronder 12 chirurgen, in een team dat in totaal uit 260 mensen bestaat.
Hoewel zijn eerste doelstelling was om geneeskundige zorgen gratis ter beschikking te stellen van de bevolking van Bukavu, werd het ziekenhuis al gauw een modelcentrum voor slachtoffers van seksueel geweld. In het ziekenhuis van Panzi helpen Dr. Mukwege en zijn team deze vrouwen om opnieuw zin in het leven te krijgen. De instelling neemt de complete zorg van de patiëntes op zich. De behandeling van de fysieke en emotionele letsels gaat gepaard met een sociaaleconomische wederopname, om te strijden tegen de uitsluiting waarmee de slachtoffers soms geconfronteerd worden na de gewelddadigheden. Dankzij deze aanpak kunnen de vrouwen er fysiek en geestelijk weer bovenop komen, hun leven opnieuw in handen nemen en zo een zekere waardigheid terugkrijgen. De verzorging is er gratis voor kwetsbare patiënten, inclusief voor alle slachtoffers van seksueel geweld.
Op tien jaar tijd hebben dokter Mukwege en zijn team meer dan 27.000 vrouwen met gynaecologische aandoeningen behandeld. De meeste van hen hadden zware letsels aan de geslachtsorganen dikwijls ten gevolge van seksueel geweld.
Denis Mukwege wordt op 1 maart 1955 geboren in de provincie Zuid-Kivu, in het uiterste oosten van de DRC. Hij is het derde van negen kinderen en zijn vader is predikant van de pinksterbeweging. Deze familieomgeving heeft zijn roeping zeker beïnvloed: hij vergezelde vaak zijn vader op zijn pastorale rondes, en hij koos om arts te worden, zo vertelt hij, om de ziektes te kunnen overwinnen waarvoor zijn vader om genezing bad.
Na de middelbare school begon Denis Mukwege aan een studie geneeskunde in Burundi. Vervolgens werkte hij in een plattelandsziekenhuis in zijn geboortestreek. Hij stelde vast dat tal van Congolese vrouwen, die geen toegang hadden tot aangepaste zorgen, te maken kregen met complicaties na de geboorte, en hij besloot om naar Angers in Frankrijk te vertrekken om zich te specialiseren in gynaecologie en verloskunde.
Bij zijn terugkeer in 1989 opende hij een afdeling gynaecologie in het ziekenhuis van Lemera, in zijn geboortestreek. Deze instelling zou een grote uitstraling krijgen in de regio en buiten de 2010-2011 landsgrenzen. Ze werd echter vernietigd in 1996, tijdens de eerste burgeroorlog (1996-1997) die het oosten van de DRC verwoestte. Dr. Mukwege moest vertrekken en werd zelf een vluchteling. Hij vestigde zich in Bukavu, waar hij opnieuw het leed vaststelde van vrouwen die geen toegang hebben tot een gezondheidsdienst die hulp kan bieden bij bevallingen. Daaruit ontstond het idee om een kraamkliniek met operatiekwartier te bouwen in Panzi, in de zuidelijke voorsteden van Bukavu. Het ziekenhuis van Panzi zag het levenslicht in 1999. Al gauw specialiseerde Dr. Mukwege zich er in de behandeling van slachtoffers van seksueel geweld. Hij zou het ziekenhuis uitbouwen tot een model op dit gebied in de streek van de Grote Meren.
Volgens verscheidene internationale medische bronnen is Dr. Mukwege zonder enige twijfel wereldwijd de expert met de meeste ervaring op het vlak van de genezing van de pathologische en psychosociale letsels die door groepsverkrachtingen en seksueel geweld veroorzaakt worden. Hij werkt vaak 18 uur aan één stuk en voert meerdere operaties per dag uit, waarvan een aantal zware ingrepen zijn. De koude rillingen lopen je over de rug wanneer hij deze slachtoffers beschrijft: vaak zijn ze naakt, hebben ze open wonden en fistels, en verliezen ze bloed en urine langs hun gescheurde vagina. Sommigen werden verkracht met behulp van bajonetten, scherven allerhande en zelfs geweerlopen.
Het baanbrekende, onvermoeibare en toegewijde werk van Dr. Mukwege voorziet in steeds terugkerende, tragische behoeften. Sinds 2009 is de politiek-militaire context in het oosten van de DRC opnieuw verslechterd, omdat de operaties van de overheidstroepen tegen de verschillende rebellengroepen uitgebreid werden. Seksueel geweld wordt daarbij gebruikt als oorlogswapen. De verkrachtingen en seksuele agressies worden op een systematische en strategische manier uitgevoerd, en gaan vaak gepaard met of worden gevolgd door vernedering, verwonding, foltering of moord.
Deze context weerhoudt Dr. Mukwege er niet van om op langere termijn te willen werken. Zo werkt hij samen met lokale organisaties bewustmakingscampagnes uit, en hij zorgt voor de uitbreiding van de capaciteiten van zo veel mogelijk mensen die met de slachtoffers worden geconfronteerd. Hij heeft een opleidingsafdeling gecreëerd, bestemd voor verplegers, vroedvrouwen en artsen, om lokaal de eerstelijnszorg voor de slachtoffers in zes gezondheidszones in de streek te verbeteren. Voor dit project werkt hij samen met het Fistula Hospital in Addis Abeba, in Ethiopië.
Het optreden van Dr. Mukwege gaat veel verder dan de opname in het ziekenhuis. Hij wil in het oosten van de DRC een geïntegreerd systeem van gezondheidszorg invoeren, dat de verschrikkelijke uitdagingen van het geweld en de chaos aanpakt. Daarnaast pleit hij onvermoeibaar voor de vrouwen van zijn streek en hekelt hij de ongelofelijke gewelddadigheden die hen aangedaan worden, zodra hem een internationaal forum aangeboden wordt. Dat heeft hij zeker ook gedaan in 2008, het jaar waarin de Olof Palme-prijs en de Prijs voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties aan hem toegekend werden, en waarin hij door de Nigeriaanse krant ‘Daily Trust’ uitgeroepen werd tot ‘Afrikaan van het jaar’. Bij die gelegenheid benadrukte Salim Ahmed Salim, de vroegere Premier van Tanzania en voormalig secretaris-generaal van de OAE, trouwens dat het optreden van Dr. Mukwege ook zijn eigen leven in gevaar kan brengen.
De opmerkelijke acties van Dr. Mukwege zijn vandaag helaas nog altijd brandend actueel en relevant. Nog altijd wordt hij dagelijks geconfronteerd met de gruwel, en daarom blijft hij zich inzetten voor de zwaksten, vol moed, toewijding en vastberadenheid. Hij is zonder enige twijfel een symbool voor het doorzettingsvermogen en de hoop, een activist voor vrede en ontwikkeling.
Lees ook het persbericht over Dr Mukwege, Nobelprijswinnaar voor de Vrede 2018
Om op de hoogte te blijven van het nieuws van onze partners en nieuwe projectoproepen
Abonneren op de nieuwsbrief